I. Namaz
182. Mes’ele Ba'zı müslümanlar "çıbanlarım vardır ba'zı dahi "yaralarım vardır" deyu i'tizâr edip namaz kılmasalar, şer'an özür olur mu?
Elcevap: Namaza özür olmaz, kanı akarken dahi kılınmak lâzımdır.
183. Mes’ele Bir mahallenin cema'atinden musallî olanlar bî-na-mazları mirâren cema'ate da'vet edip getiremeyicek, ehl-i hükme ta'zîr-i belîğ ettirip, anınla dahi getiremeyicek sükût etmekle -'indallah- musallî olan ahâlî-i mahalle-i mezbûre mes'ul olurlar mı?
Elcevap: Olmazlar.
184. Mes’ele "Kırk gün miktarı namaz kılmayan Zeyd kâfirden kötüdür" diyen Amra şer'an ne lâzım olur?
Elcevap: Nesne lâzım olmaz.
185. Mes’ele Bî-namazı konuk edip yemek yedirenlere sevap hâsıl olur mu?
Elcevap: Katı muztar ise hail değildir.
186. Mes’ele Bî-namaza ve 'âmile 'âdil denilir mi?
Elcevap: Ne'ûzübillâh, diyen kimselerden (küfürden) havf olunur.
187. Mes’ele Zeyd-i müslim bî-namaz olsa, ana şer'an ne lâzım olur?
Elcevap: Ta'zîr-i şedîd lâzımdır. İstihlâlen terk ederse katil lâzımdır.
188. Mes’ele Kâdî, târik-üs-salât olanları ta'zîr-i bilmâl eyleyip ahz eylediği mal kâdîye helâl olur mu?
Elcevap: Helâl değildir bade zamânin yine sahibine vermek gerektir: salata mülâzim olduktan sonra.
189. Mes’ele "Münyet-ül müftî" adlı kitapta deyu vâki olan nakil sahih midir?
Elcevap: Terk-i salât ile ma'rûf olup, şâir vücûh-i ta'zirle ıslâhı mümkün olmayan kimseleri, hâkim bu veçhile ta'zîr eylemek caizdir.
190. Mes’ele Ehl-i hıreften bir hirfete kedhüdâ olan Zeyd salât-i vakt oldukta re'îs olduğu taifeden târik-üs-salât ve cemâ'at olanlarına "geliniz, cemâ'atle salâtı edâ edip ba'dehu kesbe mürâca'at ediniz, ve illâ bizim hırfetimize dâhil olmamız" demeğe şer'an kadir olur mu?
Elcevap: Olur, berhurdâr olsun.
191. Mes’ele Bir karye halkı cemî'an târik-üs-salât olup, terk-i salât üzere musir olsalar, mezburlara ne lâzım olur?
Elcevap: Tecdîd-i îman ve tecdîd-i nikâh lâzımdır.
192. Mes’ele Zeyd, Amr’ın tarlası veya çayırı üzerinde, Amr icazeti yoğken namaz kılmak şeran câîz olur mu?
Elcevap: Mülk ise mekruhtur, duyucak razı olmadığı mukarrer ise.
193. Mes’ele Tarîk-i âm kurbunda, kefereye mahsus haraba müsrif kilisenin içinde, ebnâ-i sebil namaz kılmak caiz midir?
Elcevap: Değildir, ashabı râzîler olmayıcak.
194. Mes’ele Zeyd, Amr’ın sirka ettiği feraceyi bilirken satın alıp, bir kaç gün anı giyip, anınla namaz kılmış olsa, kıldığı namazı sahih olur mu?
Elcevap: İâde lâzım değildir, amma gayet münkerdir.
195. Mes’ele Zeyd, mahallesinde câmi'-i şerif var iken, bilâ sebeb-i şer'î cum'a namazın kılmayıp, ahar câmi'de kilsa âsim olur mu?
Elcevap: Kıldığı câmi'in hatibinin yâhud devirhanlarının elhâ-nın dinlemek için ise âsimdir.
196. Mes’ele Ba'zı kasabalarda avretler cânıi'e cum'a namazın kılmağa varsalar, şer'an men' lâzım olur mu?
Elcevap: Gençler olucak olur.
197. Mes’ele Hamamda gusle muhtaç kimseler yanında çıplak, namaz kılıp cehr ile Kur'an okuyup Kur'anda ifratla Zeydin na-mazı caiz olur mu?
Elcevap: Vâde olunmaz.
198. Mes’ele Hamamda ba'zı kimseler gusl ederler iken, ba'zı dahi cemâ'atle namaz kılıp, cehrile Kur'an-ı azîm tilâvet eyleseler, namazları caiz olur mu?
Elcevap: Olur, meksüf-ül-avret kimse olmayıcak kerahet yoktur.
199. Mes’ele Namazın kesbi helâl olur mu, şer'an?
Elcevap: Ne'ûzü billahi te'âlâ.
200. Mes’ele Zeyd-i ganî fevt olup, imam dahi var iken, evliyası namazın bir şeyhe kıldırsalar, salât-ı mezbûre mekruh olur mu, olmaz mı?
Elcevap: Olmaz.
201. Mes’ele Leyle-i Regâibde ve Beratta ve Kadirde salât-i 'işâyla vitir arasında, imam cema'at on iki rek'at namaz, her rek'atta bir sûre-i İnnâenzelnâ ve üç İhlâs okuyup kılmak caiz olur mu yoksa salât-i teşbih mi kılmak evlâdır?
Elcevap: Cemâ'atle ol vech üzerine 'âmme-i nâsın itibarları vardır, men' etmek olmaz. Vech-i sânıde meşakkat-i hârice vardır. Vallâfıu a'lem.
202. Mes’ele Recebin evvel cum'a gecesi salât-i Regâib, ve şehr-i Şa'bân’ın onbeşinci gecesinde Berat namazın ve Ramazan-ı şerifin yirmi yedinci gecesinde Kadir namazın veyahut teşbih namazın, imam cemâ'ate kılı vermek caiz olur mu?
Elcevap: Caizdir, mu'tad üzerine kılıverip, secdede teşbih çok etmek cemâ'ati tazyiktir onu etmemek gerektir.
203. Mes’ele Mahalle mescidlerinde, cemâ'at-i ûlâdan sonra cemâ'at-i saniye ile namaz kılmak caiz olur mu?
Elcevap: Cemâ'at-i saniye mahalleden ise memnû'dur
204. Mes’ele Zeyd-i imama mahallesi halkı "salât-i teravihi tez kılıver ve illâ mescide gelmeziz "deyu müttefikan hücum edip, vâcibat-i salâtı imam-ı mezbûra ri'âyet etmeğe manî olduklarında, imâm-i mezbûr dahi her iki rek'atte salâtın tekbîrinden sonra kabl-el-Fatiha Subhâneke okumayıp ve rükû'a vardıkta üç kere "subhâne rabbiy-el-a'lâ" diyecek zaman geçmeden ve rükû'dan baş kaldırıp tekrar kıyam etmeden ve sür'at üzere rükû'dan secdeye varıp ve sücudda dahi tekmü-l tesbîh etmeden kıyama varıp, salât bu vech üzere olsa, kılman salât nice olur, cemâ'at-i mezbûreye varanların muktezâsınca olan imama ne lâzım olur?
Elcevap: Mercûdur ki Hak te'âlâ hazreti settâr-ul-'uyubdur kabul buyura, kâffe-i eimme bundan dahi Subhâneke terkine mübtelâlardır, amma rükûdan sonra ve secdeteyn mabeyninde istikâmet lâzımdır. Vallâhu a'lem.
205. Mes’ele Iskât-ı salât, kütüb-i mu'teberâtta mestur olup, Zeyd "ne farz ne sünnettir" deyu inkâr eylese, şer'an Zeyde ne lâzım olur?
Elcevap: Kâfir olmaz, ıskât-ı salât akçasına mütehâlik olan mühmelâtın hırsları mukabelesinde söylemek anlanır. Ne ol habisler cîfe-i dünyâya hırs göstersin ne bir câhil böyle desin.
206. Mes’ele Hünsâ-i müşkil cenazesi namazına "er kişi niyetine" mi denilir ve erlere mahsus olan du'â mı okunur, yoksa hatunlara mahsus olan du'â mı okunur?
Elcevap: Cemâ'ate "insân-ı mü'min" deyu tenbih olunur, zamirler dahi ana göre tezkîr olunur.
207. Su'al: "Gurre-i Ramazan Zeyd-i kâdînin huzurunda sabite oldu" deyu ba'zı kimseler gelip Amr-i kâdîye şehâdet ettiklerinde, Amrın ma'rifetiyle Ramazan-ı şerif tutulup, otuz gün tamam olup, yevm-i gaym olmağın ay gö'rünmeyip, Amr "bayramdır" deyu hükm edip, ertesi bayram namazı kılınmağa çıkıldıkta, Bekr-i hatib hükm-i mezbûra râziye olmayıp, tevâbi'in alıp gidip, kılmayıp, ol gün zevalden evvel gurre-i Şevval sabite olup, mezkûr Bekr bayram namazını varıp ertesi kılsa, Bekr-i mezbûra ger'an ne lâzım olur?
Cevap: Azil lâzımdır.
Mes’ele Bu surette ba'zı kimseler "biz Amrın hükmüne razı değiliz" deyu Bekre tâbi' olup, kılmayıp, ertesi Bekr ile kılsalar mezburlara nesne lâzım olur mu?
Elcevap: Lâzım olur.
208. Mes’ele Zeyd-i müslim Ramazan ayını bi-gayri özrin yese, Zeyde ne lâzım olur?
Elcevap: Müslim olan öyle eylemez
209. Sual: Zeyd-i nâib, meclis-i şer'de Ramazan günü alâ mele'i-n-nâs ta'âm ekî edip "niçin eki edersin, özür yok iken" denildikte "Ramazan hadistir, düzme koşmadır" deyip sözü üzerine musir olsa, Zeyde ne lâzım olur?
Cevap: Elbette kati olunmak vâcibdir.
210. Mes’ele Daima savm üzerine olan Zeyd, öyleden sonra Amrin da'vetine hâzır olup, anda ta'âm yemek lâzım olucak, şâir kimselere bi-1-ittiba' yemek mi evlâdır yememek mi?
Elcevap: Nezr etmiş olucak yememek lâzımdır, ve illâ sâhib-i da'vet olup yemediği takdirce incinirse yemek evlâdır.
211. Sual: Zeyd, Amr-i sâimi Ramazanda eki ederken görse, sâim idüğüne Zeyd üzerine tenbih vâcib olurmu?
Cevap: Eğer Amr şâb olup savmı itmama kadir ise vâcibdir, eğer şeyh-i za'îf olup itmama kadir değil ise ba'd-el-ekl tenbih eylemek lâzımdır.
212. Mes’ele Bir câmi'in yâ mescidin içinde olan hucurâtta ve büyük pencerelerde imama iktida edip namaz kılmak mümkün olsa, anlarda i'tikâf caiz olur mu?
Elcevap: Olur.
213. Mes’ele İ'tikâf, sünnet-i müekkede olan on günün cümlesi midir, yoksa üç gün yâhud bir gün etmekle dahi sünnet-i müekkede edâ olunmuş olur mu?
Elcevap: Olur, amma cümlesinde etmek ehabdır, bari yedi yâ üç.
214. Mes’ele Zeyd havâic-i asliyesinden fazla sekiz yüz akçaya kadir olsa, üzerine yıl geçmek ile zekât lâzım olur mu?
Elcevap: Sekiz yüz kırk olucak olur.
215. Mes’ele Zeyd evinden zekât niyetine, fukaraya bal yağ ve çiğ et verip lâkin "zekâttır" deyu tasrîh eylemese, zekât için olur mu?"
Elcevap: Temlik edicek olur, ifâm edicek olmaz.
216. Mes’ele Tüccar taifesi gümrük deyu verdikleri akçayı zekât niyet edip verseler zekât yerine geçer mi?
Elcevap: Geçer.
217. Mes’ele Zeyd, zekâtı lâzım olan koyunlardan mîrî canibinden alman akça koyunların zekâtı için olur mu?
Elcevap: Ol niyetle vericek olur.
218. Mes’ele Donanmâ-i hümâyûn, sabıkan hezîmet-i azîmeye uğrayıcak, gayret-i dîn için tekrar donanmâ-i hümâyûna, ağniyâ-i müslîmin, ve guzât-i mü'minînin teçhizine sarf ettikleri malı, sabıkan lâzım olup edâ olunmayan ve hâlen edası lâzım olan ve bundan sonra lâzım olacak zekâtlarına niyet edip dahi sarf eyleseler zekât-i mezbûre yerine geçer mi?
Elcevap: Geçer, makbul ve meşrû'dur.
219. Mes’ele Zeyd, bir altın kıymetli bir nesneyi, iki altına ya yüz akçaya tutup zekât için Amra verse, Amr dahi kabul edicek ol miktar zekât sakıt olur mu?
Elcevap: Olmaz.
220. Mes’ele Zeyde hac farz olsa, hacca gitmeği mi evlâdır, yoksa sarf edeceği akça ile gayet muhtaç olan yere su götürmek mi evlâdır?
Cevap: Hacca gitmek farzdır.
221. Mes’ele Zeyd ganî olup bir defa hacc-i şerîf ettikten sonra Resûlullah (sallallâhu aleyhi ve sellem) vâki'asında görmek ile yine hacc-ı şerife gitmek istese, tekrar hacc-ı şerif etmek mi efdaldir, yoksa neylemek efdaldir?
Elcevap: Gayetle muztar olmuş sulehâ-i fukaraya, ve kemal mertebede muhtaç olan erâmü-i eytâma sarf etmek efdaldir. Tarîk-i hacda havf-i münkerât nakl olunur.
222. Mes’ele Zeyd, hacca kudret miktarı malı tahsil edip gitmek istedikte, Amr Zeyde "malı tezevvüce hare eyle, avretim boş olsun eğer tezevvüc hacca gitmekten evlâ değilse" dediği mukabelede, Bekr dahi "avretim üç talâk boş olsun, eğer hacca varmak tezevvücden evlâ değil ise" dese kangısının avreti boş olur?
Elcevap: Zeyd şedîd-üş-şebak kimse olup, tezevvücü te'hîr ettiği takdirce fücura düşmek mütevakkı' ise, Bekrinki boştur. Asla devâ-i nikâhtan nesnesi olmayıp, tezevvüc ettiği takdirce dahi hüsn-i mu'âşeret mutasavver olmayıp, ve haccın fevâtı dahi gâlih bel mütehakkik ise, Amrın boştur. Hâli mültebis ise, ikisinin bile boşluğa hükm olunmaz. Madem ki sözlerinin üzerine musir olalar.
223. Mes’ele Zeyd Amra "benim için hac ediversin" deyu üç bin akça vasiyet eylese...
224. Mes’ele Zeydin helâl akçası olmayıp, Amrın helâl akçasıyla istibdâl edip hacca gitmek caiz olur mu?
Cevap: Amrdan karz alıp sonradan vericek olur.
225. Mes’ele Hind li-ebeveyn kardeşi Amr ile, zevci Bekr izinsiz hacca gitmeğe kadire olur mu?
Cevap: Hac farz ise olur.
226. Mes’ele Âl-i Resulden olup hacc-ül-haremeyn olan Zeyde, Amr "bre kelp, hac eylemek ile merteben ziyâde mi oldu sanırsın, bir merkep dahi varır Mekkeye" dese Amra ne lâzım olur?
Elcevap: Re'y-i hâkimle ta'zir olunur.
